Sonsuz Merhamet ve Cehennem Azabı

Yaqeen Enstitüsü tarafından yayınlanan Müslümanları Şüpheye Sevkeden Modern Meseleler adlı çalışma, oldukça fazla sayıda genç müslümanın, Allah'ın merhameti ile cehennem azabını telif etmekte ve bağdaştırmakta zorlandığı tespitini ortaya koymuştur. Ayrıca, insanı rahatsız eden lanet olgusu ile ilgili pek çok kavramın islam ve hıristiyanlıkta yer aldığına dair ''Yeni Ateistler'''in iddiaları, adalet anlayışımıza pranga vurmaktadır. Sonuç olarak, bugün pek çok müslüman, itikatlarını ve Yüce Allah'a olan imanlarını düzeltebilmek için bu kavramları anlamaya ihtiyaç duymaktadır. Bu makale özelinde, sınırlı insan idrakinin sınırlı bakış açısını kullanarak ebedi olan ve görünmeyen Allah'ı tamamen idrak etmenin imkansızlığını veya yüzyıllar boyunca müslüman ve hıristiyan ilahiyatçıların Allah'ın merhametiyle O'nun azabını telif etme konusundaki sayısız yazıları incelenmeyecektir. Bu araştırma dosyasında, Allah'ın merhameti ve cehennemle ilgili meşhur bir hadis-i şerif derinlemesine analiz edilecek ve bu hadisin mantıksız olduğu iddiası çürütülecektir.

Hz. Ömer'den rivayet edilen bir hadis-i şerifte şöyle bir vaka anlatılır: Esirler arasında bulunan bir kadın yine esirler arasında bulunan birini arar. Sonunda bir çocuğu bulur ve onu bağrına basıp emzirir. Rasulullah (sav), ''Ne dersiniz? Sizce bu kadın, çocuğunu ateşe atar mı?'' buyurdu. Biz de ''Hayır ya Rasullallah. Onu atmama imkanı oldukça, atmaz'' dedik. Bunun üzerine Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: ''Allah'a yemin olsun ki; Allah'ın, kullarına olan merhameti, bu kadının, çocuğuna olan merhametinden daha fazladır''.

Allah (cc) kendisini Kur'an'da Erhamu'r-Rahimin (kelimenin tam anlamıyla, merhamet edenlerin en merhametlisi) olarak tanıtır ve merhametinin her şeyi kuşattığını bildirir. Peygamber Efendimiz (sav) de Rabb'imizi bize tanıtırken O'nun, kullarına olan merhametinin, bir annenin, kendi çocuğuna olan merhametinden hatta bir kulun kendi nefsine olan merhametinden daha fazla olduğunu söyler. Kur'an veya sünnette, tevhid akidesinden sonra, Allah'ın aşkın bir rahmet ve merhamete sahip oluşundan daha net izah edilen ve daha fazla tekrarlanan bir olgu yoktur. Madem Allah bu kadar merhametli, öyleyse, O'nun bazı insanları cehennem ateşiyle cezalandırması nasıl mümkün olabilir? Sonsuz merhamet ile cehennem azabı nasıl bağdaştırılabilir?

Hiçbir merhamet Allah'ın rahmetini geçemez. Çünkü her bir merhamet, O'nun merhametinin bir tezahürüdür. Bu nedenle, İbn Teymiye (ö. 728 H) (r. aleyh) şöyle demiştir: "Allah'ın kullarına olan merhameti, çocuğuna karşı en merhametli olan anneden daha fazladır. Çünkü o kadına merhamet etme kabiliyetini veren Zat, o kadından daha merhametlidir." Ölen bir bebek için neden ağladığı sorulduğunda bu duruma atıfta bulunmuş ve fem-i güheri nebeviden şu kelimeler şeref-südur omuştur:  "Bu gözyaşları, Allah'ın dilediği kalplere yerleştirdiği bir merhamettir". İnsanlığın İftihar Tablosu (sav), başka bir yüce beyanda bu hususu biraz daha açmıştır:

eden yiyecek, içecek, tedavi, koruma ve daha fazlası, hep işte bu sınırsız ve evrensel rahmetin birer tezahürüdür. Alıp-verdiğimiz her nefes, başımızı okşayan güneş ışınları, gökten inen rahmet damlaları, anne sevgisi, kainatta cari olan şefkat kanunu ve bizi felaketlerden koruması bu merhametin görülebilir örneklerini teşkil eder. Herşeyi kuşatan evrensel rahmetin büyük bir kısmı ise, görülemediği veya hiç hissettirilmeden gösterildiği veya nisyan ile malul beşer hafızasının kıvrımlarında kaybolduğu için farkedilemeyecektir bile. Yukarıda zikredilen bir hadisin farklı bir versiyonunda Aleyhiekmelüttehaya Efendimiz şöyle buyurmaktadır:

"Allah'ın rahmeti insanlar üzerinde kıyamet gününde de tecelli etmeye devam edecektir. O'nun insanlara olan rahmetini ve şefaatçilerin insanlara şefaatini gören İblis'in kalbi umutla kıpır kıpır olacaktır." Ama, rahmet ve merhamet tecellileri o gün sadece müminlere has olacaktır. O gün bütün mü'minler Allah'ın rahmetine mazhar olacak ve hiçbiri bu rahmetten mahrum bırakılmayacaktır. Hammad Bin Seleme (r. anhü) şöyle demiştir. ''Beni Allah'ın yargılamasıyla anne-babamın yargılaması arasında, bana tercih hakkı verilseydi, Allah'a yemin olsun ki, Allah'ın yargılamasını tercih ederdim. Çünkü Allah bana karşı, kendi anne-babamdan daha merhametlidir.

Allah'ın kullarına karşı, bir annenin kendi çocuğuna olan merhametinden daha fazla merhametli olması ''O'nun kulları'' tabirinin, O'nun iman eden kulları anlamında anlaşıldığı ahirette de geçerlidir. Aslında, bu hadisin bazı rivayetlerinde "Aynı şekilde, Allah da sevdiğini ateşe atmaz" ibaresi geçmektedir. Şurası kesindir ki, bu hitap şekli Allah'a isyan edip O'nu inkar edenlere karşı kullanılamaz.

''Yoksa o kötülükleri işleyip duranlar, iman edip güzel ve makbul işler gerçekleştirenlere yaptığımız muameleyi, kendilerine de göstereceğimizi, hayatlarında ve ölümlerinde onları bir tutacağımızı mı sanıyorlar? Ne kötü, ne yanlış bir muhakeme!''

 ''Biz hiç, iman edip makbul ve güzel iş yapanlara, ülkede fesat çıkararak nizamı bozanlarla aynı muameleleri yapar mıyız? Yahut Allah’ı sayıp kötülüklerden sakınanları, yoldan çıkanlarla bir tutar mıyız?''

 ''Biz hiç, Allah’a itaat ve teslimiyet gösterenleri suçlu kâfirlerle bir tutar mıyız? Neyiniz var, nasıl olur da böyle bir şey iddia edebilirsiniz? Nasıl hüküm veriyorsunuz öyle?''

Allah'ın isimleri ve sıfatları birbiriyle mütenasiptir, aralarında tenakuz yoktur. Bu nedenle, Allah'ın engin rahmet ve merhametinin bahsedildiği yerlerde, O'nun adaleti de zikredilmiş ve bu geniş rahmet, mutlak adaletle birlikte anlatılmıştır. Örnek olarak Yüce Allah Kur'an'da şöyle buyurur: "Rahmetim her şeyi kapsamıştır. Rahmetimi (âhirette) Allah’a karşı gelmekten korunan, zekât veren ve özellikle bizim âyetlerimize iman edenlere nasib edeceğim."

İbn-i Ebi Cemre (ö.599 H) (r. anhü) bunu şöyle açıklar: "Allah dilerse herkese rahmetiyle muamele edebilir. Ancak kime merhamet edeceğine yine kendisi karar verecektir''. Bir başka yerde Yüce Allah şöyle buyurur: ''Muhakkak ki Allah'ı rahmeti, iyilik edenlere yakındır''.

 Allah Rasulü (sav) Efendimiz de bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmaktadır: ''Allah, sadece merhametli kullarına rahmetiyle muamele eder''. Binaenaleyh, kusursuz bir adalet ve hikmete sahip olduğu içindir ki; Rabb-i Rahim'imiz, kendisine itaat edip hayatını din-i mübin-i islama adayanlarla, kendisine isyan edip islama savaş açanlara farklı muamele buyurur. İnsanlar arasında dürüst bir vatandaşla kanunsuz bir mafya elemanına eşit muamele etmek saçmalık ve zulüm kabul edildiğine göre, alemlerin Rabb'i hakkında zannımız ne olabilir ki? 

Dikkat edin, sahabe efendilerimiz (r. anhum), kalbi tir tir titreyen o anneden bahsederken ''Hayır ya Rasullallah. Onu atmama imkanı oldukça, atmaz'' demişlerdir. Aynen öyle de Allah (cc), rahmeti gereği kullarını asla Cehenneme atmaz. Ama O, aynı zamanda kusursuz bir adalete sahiptir. Bu adaleti de cehennemi gerektirmektedir. Kul, cehenneme müstehak olacak işler yapmadıkça Allah hiçbir kulunu cehenneme atmaz.

Allah'ın Kur'an'ı vahyetmesi ve o kitabı insanın kalbine yerleştirip onu iman ettirmesi, bir insanın nail olabileceği en büyük merhamettir. Yüce Allah şöyle buyurur: ''(Ey Rasûlüm,) de ki: Ancak Allah’ın fazlı (lutfu ve keremi) ve rahmetiyle, evet sadece bununla sevinip ferahlasınlar. Çünkü bu, onların dünyalık olarak toplayıp biriktirdikleri her şeyden daha hayırlıdır.'' İbn-i Abbas (ra) ve diğer bazı alimler, bu ayette geçen Allah'ın fazlı ifadesini ''Kur'an'', O'nun rahmeti ifadesini de ''İslam'' anlamında tefsir etmiştir. Bu ikisinin de geri kalan herşeyden daha hayırlı olduğu barizdir. İşte bu, paranın satın alamayacağı bir hayat, hiçbir dahinin bile keşfedemeyeceği kadar bir incelik ve berraklık, asla hayal kırıklığına uğratmayan bir sistem, annelerin bile sağlayamayacağı konfor, her sıkıntıyı ve endişeyi ortadan kaldıran güç ve hiçbir trajedinin zarar veremeyeceği bir huzurdur. Bu dünyadaki faydalarının yanısıra, ahirette de insanın cennete girmesini sağlayacak olan yine aynı merhamet ve rahmettir. Aleyhiekmelüttehaya Efendimiz şöyle buyururlar: ''Hiç kimse kendi ameliyle cennete giremez''. Ashab-ı Kiram efendilerimiz ''Sen de mi ya Rasulallah?'' diye sorunca, ''Evet ben de. Eğer Rabbi'm beni rahmetiyle kucaklamazsa, ben de giremem'' diye cevap vermiştir. 

Bu dünyada, sadece Allah'ın merhameti ve lutfu ile insanlar salih amel işlemeye güç yetirebilirler. Bu sıradan ve basit iyiliklerin, paha biçilemez cennete sonsuza kadar kabul edilmeyi sağlayabilmesi de yine, sadece O'nun merhamet ve lutfu ile mümkün olabilir. Başka bir deyişle Allah Teala, elçisini alemlere rahmet olarak göndermiş, sonra müslümanların bu elçinin getirdiği dini samimi bir şekilde benimsemesini nasib ederek merhametini sergilemiş, en nihayet bu basit fiile çok ciddi ve ebedi bir ödülle mukabele ederek rahmetini en üst seviyede tecelli ettirmiştir. Bu minvalde. Aleyhiekmelittehaya Efendimiz başka bir yerde ayrıca şöyle buyurmaktadır: "Eğer Allah gök ve yeryüzü ehlini cezalandıracak olsaydı, bunu yaparken zulmetmiş olmazdı. Eğer onlara merhamet edecek olsaydı, bu merhamet, insanların fiillerinin karşılığı olarak değil, O'nun rahmetinin bir tecellisi şeklinde olurdu.  

Sunulan bu imkanı ellerinin tersiyle reddedip Allah'a isyan edenler, aslında ikram etmeyi ve vermeyi seven Allah'ın rahmet ve merhametini reddetmiş, kendilerini bu merhametten uzaklaştırmış ve Allah'ın rahmetiyle muamelesi yerine kendi fiillerinin karşılığıyla muamele görmeyi tercih etmiş olurlar. Efendimiz (sav), mübarek dudaklarından dökülen bir inci tanesinde şöyle buyururlar: ''Affetmeyi Allah'tan daha çok seven hiçbir kimse yoktur. İşte bundan dolayıdır ki, Allah pekçok mübeşşirler ve munzirler göndermiştir''.

Bununla birlikte, bazı insanlar inkar ettikleri cezaya muhatap olmak zorunda kalacakları bir şekilde yaşamakta ve sınırsız bir eğlenceyi alışkanlık haline getirmeye devam edecek bir üslupta davranmakta, bu yanlış yollarda yürümekte kendi özgür iradeleriyle inatla ısrar etmektedirler. Bu sebepledir ki Fahr-i Kainat Efendimiz (sav) şöyle buyurmuştur: “Benimle sizin durumunuz, şuna benzer: Ben sizi kuşağınızdan tutup ateşten korumaya çalışıyorum, ama tüm uğraşlarıma rağmen siz elimden kayıp ateşe gidiyorsunuz.”

İbn-i Cevzi (ö.597 H) (r. anhü), Keşfu-'l Müşkil adlı kitabında şöyle bir açıklama yapmıştır:

Başka bir rivayette de ''Ve oraya girmeyen kişi, oraya sürüklenecektir"' ifadeleri yer almaktadır.

İlk olarak, cehennem azabı, mü'minleri günahlarından arındırıp cennete girmeye ehil hale getirmektedir. Başka hiçbir çaresi kalmayan bir anne, çocuğunu ameliyat ettirmeyi veya bazı organlarının kesilmesini reddedebilir mi? Tabii ki reddetmez. Böyle ciddi ve önemli önlemler almayı merhametine aykırı mı kabul ederdi? Tabii ki de etmezdi. Yine Fahr-i Kainat Efendimiz (sav)'den rivayet edilen pek çok hadis-i şerifte "Zina ve hırsızlık dahi yapmış olsa, Allah'a ortak koşmayan herkes, eninde sonunda cennete girecektir'' ifadeleri yer almaktadır. Başka bir hadis-i şerifte ise şu hakikatler damlar zümrüt dudaklardan: "Allah, cehennemden dilediğine merhamet etmek istediğinde, meleklere, sadece kendisine ibadet edenleri cehennemden çıkarmalarını emreder. Bunun üzerine melekler de onları secde izlerinden tanıyarak bulur ve cehennemden çıkarırlar. Çünkü Allahu Teala o izleri yok etmeyi ateşe haram kılmıştır". İbn-i Kayyim el-Cevzi, Hadi'l-Ervah adlı kitabında şu izahları yapar:

Üçüncüsü, insanları cehennem ateşi ile cezalandırmak, zalimlerin ilahi bir cezaya çarptırılmalarını izleyerek teselli olacak mazlumlara bir merhamettir. Tıpkı, Allah'ın İsrailoğullarına zulmeden Firavun'u, ''onların gözü önünde'' boğarak cezalandırmasını hatırlattığı örnekte olduğu gibi, insanlar kendilerine zulmeden insanların cezalandırıldığını görünce teselli olurlar. Zulme uğrayan insanların, kendi servetlerini yağmalayan, çocuklarını öldüren, şahsiyetleriyle oynayan ve benzeri haksızlıkları irtikap eden kişilerden Allah'ın nasıl intikam aldığını görmesine imkan veren pencerelerin cehenneme açılmasına Allah izin verecektir.

Aliyhissalatuvesselam Efendimizin, ''Allah, kainatı yaratmadan önce bir yazı yazdı: Rahmetim gazabımı geçmiştir. Ve bu yazı onun indinde arşın üzerinde yazılıdır.'' buyurduğu gibi merhamet etmeyi sevdiği ve sonsoz bir rahmet sahibi (Rahman) olduğu için, nasıl eşsiz ve benzersiz bir merhametle tecelli ettiğini düşünün.

Bütün bunlardan sonra, bu vasıflara sahip olan Allah tarafından cehenneme mahkum edilen insanların, bu cezaya kendilerini kendilerinin mahkum ettiğini düşünün. ''Şurası bir gerçek ki Allah, hiçbir şekilde insanlara zulmetmez; fakat insanlardır ki, bizzat kendilerine zulmederler.'' Allah'a iman eden ve bu imanda derinleşen her müslüman, bu ayette zikredilen düsturu, kendisini zorlayacak herhangi bir şüpheyi anında reddedebileceği bir seviyeye yükseltecek şekilde kalbine yerleşetirmelidir. Dini ve imani meselelerle hatta yaratıcı ile ilgili kafakarıştırıp zihin bulunduran eleştirilerle dolu bir devirde, Allah'ın hem size hem de kaderleri hakkında endişe ettiğiniz sevdiklerinizee karşı, bir annenin kendi öz çocuğuna gösterdiği merhametten daha merhametli olduğunu hiç silinmeyecek bir şekilde aklınıza perçinlemelisiniz. Bu da, ancak son ilahi mesajı düşünerek okumayı alışkanlık haline getirerek ve maneviyatı idrak yeteneğinizi ibadetlerle besleyerek mümkün olabilir. Allah'ın adaletinden, yine O'nun rahmetine sığınıyor ve yüce Rabb'imizden, bize hak ettiğimiz adaletiyle değil, sonsuz rahmetine yaraşır şekilde her şeyi kuşatan merhametiyle muamele etmesini niyaz ediyoruz. Amin.

Yasal Uyarı: Bu bildiri ve makalelerde ifade edilen görüş ve düşünceler, tamamen yazarlarına aittir. Ayrıca, yazarların herhangi bir platformda ifade ettikleri kişisel görüşleri, Yaqeen Enstitüsü'nü bağlamaz. Ekibimiz her açıdan çok donanımlıdır 

yaptığımız araştırmaların kalitesini arttırmaya yardımcı olacak kesintisiz ve zenginleştirici diyaloglara izin verir.